نگارش و ویرایش دو موضوع مهم با قلمرو گستره هستند که تسلط بر این دو تخصص، نیازمند سالها تلاش، تمرین و تجربه است.که حتی افراد صاحب اسم در این زمینه هم نمیتوانند ادعا کنند که به طور قطع هیچ اشتباهی در نوشتار و گفتار ندارند. مخصوصا اینکه در این موضوع اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. اما این اختلاف نظرها بهانهی خوبی برای کنار گذاشتن تمرین درست نویسی نیست.درادامه میخواهیم به چند نمونه از اشتباهات گفتاری و نوشتاری رایج اشاره کنیم؛ امید است که از این پس دیگر در مکالمههایمان فارسی را صحیح پاس بداریم!
گرچه فهرست اشتباهات میتواند طولانی باشد، اما دراینجا فقط به ذکر چند نمونه پرتکرار در گفتار و نوشتار بسنده میکنیم.
خرد و خورد
یکی از اشتباهات رایج در زبان فارسی که متاسفانه خیلی کاربرد دارد و تقریبا همه گیر شده است استفاده از کلمه خرد(کوچک)بجای خورد(خوردن)است که بخصوص درمکالمات فضای مجازی بیشتر مشاهده می شود.به طور مثال خرده کار را به اشتباه «خورده کار» می نویسیم. باید به این نکته توجه داشته باشیم که هرجا منظورما "کوچک بودن "یک موضوع یا شیء باشد، کلمه خرد را بکار می بریم .
خردسال/خرده فروش/پول خرد
برهه و برحه
برهه هم به معنای «مقطع زمانی» ازجمله کلماتی است که گاهی به اشتباه، در دیدگاههای دوستانمان به صورت برحه ثبت شده، که اشتباه است.
تفاوت گزاردن و گذاردن
مصدر گذاشتن: (گذار ریشه فعل گذاردن و به معنای گذاشتن است)
معانی مختلف این مصدر شامل قرار دادن، جای دادن ، ترک کردن ،عبور کردن، وضع کردن واجازه دادن است.
مثلا : کتاب را در قفسه گذاشتم(کتاب را در قفسه قرار دادم)-بالاخره پدرم گذاشت به اردو بروم(بالاخره پدرم اجازه داد به اردو بروم)-مرگ او اندوه بزرگی را بر قلبم گذاشت(معنای مجازی قرار گذاشتن).
دیگر کاربرد های مصدرگذاشتن:واگذاردن، واگذارکردن، تسلیم کردن، به عهده کسی گذاشتن و به عهده کسی انداختن .بنیانگذار(بنا کننده)- سیاستگذار(وضع کردن سیاست)-پایه گذار-سرمایهگذار- امانتگذار- بیمهگذار- قانونگذار- فرمانگذار- فروگذار و …
مصدر گزاردن: از معانی مختلف این مصدر میتوان به انجام دادن و بجا آوردن، پرداخت کردن(وام ،مالیات و...) بیان کردن ، ترجمه کردن، تفسیر کردن اشاره کرد.
کاربرد های این مصدر: گزارش، بیان کردن، اظهار کردن(سخن گزاردن _ پاسخ گزاردن)، نمازگزار(به جای آوردنده نماز)،سپاس گزار، وام گزار، پیامگزار، خواب گزار، حق گزار، باج گزار و گله گزار.
حین نوشتن چنین عباراتی بهتر است اول با خودمان بگوییم مثلا نماز گذاشتن یا نماز گزاردن؟نماز را بجا میآوریم یا آن را در جایی قرار میدهیم؟
به طور کلی میتوان گفت هرگاه پسوند به معنای گذاشتن و قرار دادن باشد، با "ذ" مینویسیم. و هرگاه به معنی ادا کردن و بجا آوردن باشد، با "ز" مینویسیم.
استفاده از "های"غیر ملفوظ(بیان حرکت) در فضای مجازی
کسره یکی از مصوبهای کوتاه درزبان فارسی است که درکلمات استفاده میشود. این حرکت برای پیوند دادن بین صفت و موصوف و مضاف و مضاف الیه بکار میرود که امروزه به اشتبه بجای کسره مورد استفاده قرار میگیرد.مثلا بجای کیف من مینویسدکیفه من؛ این نوع استفاده از (های) غیر ملفوظ اشتباه است.
گاهی اوقات هم از (های) غیر ملفوظ بجای "است" استفاده میشود مثلا بجای اینکه بگوییم این کتاب من است، میگوییم این کتاب منه؛ این نوع کلمات غیر ملفوظ در زبان محاوره صحیح است.
نگارش امپراتور به صورت امپراطور
امروزه حتی دربرخی کتاب های درسی هم شاهد نوشتن کلمه امپراتور به صورت امپراطور هستیم.این کلمه از کلمات دخیل در زبان فارسی است که ظاهرا از زبان های فرنگی از ترکی عثمانی گرفته شده است اما بهتر است با حرف « ت » و به صورت « امپراتور » نوشته شود.
کلمات ربط
نوشتن جملاتی مثل نه نمیام ، که چی یا به تو ربطی نداره در فضای مجازی دچار تغییراتی شده است.
اشتباهات رایج در فضای مجازی
ن نمیام،ک چی، و بع تو چع ربطی دارع از کلمات و جملات پرتکرار در فضای مجازی هستند که گاها به صورت اشتباه نوشته میشوند.
در زبان فارسی کلماتی که کسرهی پایانی آنها از خودشان است، "ه "میگیرند. مثل خیلی از اسامی دخترانه:"یگانه، حنانه، ستاره، بهاره". برای که، به، چه هم همینطور است. نمیتوانیم ه را حذف کنیم. ضمن اینکه ع گذاشتن هم علاوه بر اینکه غلط است، از نظر زیبایی شناختی هم اشکال دارد.
راجع به یا راجب به؟
راجب به ، راجبه و راجه به همگی اشتباه هستند.املای درست این کلمه فقط و فقط راجع به صحیح است. اگر درنوشتن این کلمه به شک میافتید می توانید از{دربارهی} یا {در ارتباط با}استفاده کنید.
رعایت فاصله و نیم فاصله
فاصله و نیم فاصله میتواند در بهتر خوانده شدن و همچنین زیبایی یک متن تاثیر بسزایی داشته باشد.اما این موضوع با چالش های زیادی همراه شده که بسیاری از محتوا نویسها ترجیح میدهند به کلی از رعایت نیم فاصله صرف نظر کنند. و احتمالا نمیدانند که این یک غلط املایی بزرگ است.نیم فاصله در در ویندوز و نرم افزار هایی مثل وردپس بیایی با تمرین و ممارست فراوان به جایگاه مناسب نیم فاصله مسلط شویم.
موارد رعایت نیم فاصله:
نشانه جمع«ها»:مثل تیمها، گلها، خانههاو ...
ای نکره:خانهای، درهای و...
واژه های مرکب:دانشآموز، تعیین کننده، درمانگر و...
برخی پسوند ها مثل تر، ترین، شده:نوشتهشده، زیباترین، کوچکترین
پیشوند می و نمی+فعل مضارع:میخواهم، نمیروم
«ی» اضافه:پروندهی، کتابخانهی، شانهی و...
نحوه صحیح استفاده از تنوین در واژه های فارسی و عربی
در زبان عربی تنوین به عنوان ابزار ساخت قید بکار میرود.به همین خاطر زمانی که ما از قیدهای عربی در زبانمان استفاده میکنیم باید تنوین را رعایت کنیم.اما در زبان فارسی نه تنها هیچ لزومی به رعایت این مسئله نیست بلکه اشتباه هم هست!
مثلا جمله"بعضاً ورزشکار هستند "غلط است و باید به جای آن "بعضی از آنها ورزشکار هستند "را بکار برد.
جایگاه ویرگول در نوشتار فارسی
همه ما در نگاه اول فکر میکنیم نسبت به جایگاه ویرگول در جمله اشراف داریم درحالی که عدم رعایت این مورد در بسیاری از جملات مشاهده میشود.پس بد نیست توضیحی درباره آن داشته باشیم. اول اینکه جایگاه ویرگول، در فهم معنای جمله تاثیر بسزایی دارد.به طور مثال در جمله ببخش لازم نیست اعدامش کنید، که جمله معروفی هم است، با جابجایی ویرگول میتواند به دو صورت خوانده شود:
-ببخش لازم نیست، اعدامش کنید.
-ببخش، لازم نیست اعدامش کنید.
مسئله بعدی، نحوه صحیح نوشتن ویرگول است. برای نوشتن این علامت نگارشی، کلمه قبل از ویرگول باید بدون فاصله باشد و بین ویرگول و کلمه بعد از آن باید فاصله لحاظ شود.
مثال:بستهای که سفارش داده بودید، رسید درست
بسته ای که سفارش داده بودید ، رسید غلط
مهم ترین غلط های املایی رایج
حالا میخواهیم به بررسی برخی از اشتباهات نگارشی در کلمات بپزدازیم که در بین مردم عموما به اشتباه نوشته میشوند.
آزوقه(املای کلماتی مانند ازوقه، زکام و زغال که عربی نیستند، با«ز»نوشته میشوند نه«ذ»)
استعفا نه استیفا
اهتزاز نه احتزاز
بحبوحه نه بهبوهه
برهه نه برحه
بقچه نه بغچه
بلیت نه بلیط
به از شما نباشد نه بعض شما نباشد
بی محابا نه بی مهابا
پیرارسال نه پیارسال
توجیه نه توجیح
جدّو آبا نه جدو آباد
جناغ نه جناق
دمغ نه دمق
زادبوم نه زادوبوم
سالخورده نه سال خرده
غلتک نه غلطک
غدغن نه غدقن
ملغمه نه ملقمه
زهرا جوانشیر-خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما